Beste democratische partijvoorzitters,

Mag ik mits uw goedvinden met de deur in huis vallen? Het is tekenend dat in deze verkiezingscampagne de nadruk ligt op de economische crisis, werkgelegenheid, pensioenen, gezondheidszorg, onderwijs, justitie,...  Allemaal heel terecht. Maar mag ik meegeven dat cultuur nauwelijks of helemaal niet aan bod komt? Alsof er in deze tijd van crisis geen plaats is voor cultuur. Alsof cultuur een duur en overbodig consumptieartikel is. Dat maakt mij en vele andere potentiële kiezers ongerust.

Nochtans was ik hoopvol. Een paar maanden geleden lanceerde de Vlaamse regering een nieuwe slogan: ‘Verbeelding werkt’. Daarna werd het oorverdovend stil. Hoe zien de verschillende partijvoorzitters het cultuurbeleid, toch wel de bron van verbeelding, van de komende jaren? Wie zal deze taak op zich nemen of met andere woorden wie zal de komende minister van cultuur zijn? En zal de nieuwe minister de belangen van creatieve geesten behartigen? Dit zijn allemaal geen onbelangrijke vragen in aanloop naar zondag 25 mei 2014.

Al 20 jaar lang stel ik vast dat cultuurbeleid een detail is in de talrijke politieke debatten. En als ik de ‘cultuurmensen’ mag geruststellen, nog meer doodgezwegen is het (inter)cultureel beleid. Talloze studies, academici en organisaties, waaronder het Europees Netwerk tegen Racisme (ENAR), wijzen nochtans op een sterke stereotypering van diverse sociale groepen in onze samenleving, meer bepaald de Belgen met een migratieachtergrond.

Driekwart van de Belgen zonder migratieachtergrond heeft werk, terwijl diegenen met migratieachtergrond het moeten stellen met ruim minder dan de helft. Volgens Europese studies doen we het slechter dan de ons omringende landen. Dit zijn feiten en ik kan er nog een pak studies bijhalen maar ik denk dat iedereen de manco’s kent.

Geen woorden, maar daden

Omdat ik overtuigd ben dat cultuur de noodzakelijke zuurstof is om zowel de economie, gezondheidszorg, werk en justitie te op te drijven door haar verbeelding te stimuleren, vraag ik uw uitdrukkelijke aandacht voor cultuur. We weten allemaal dat cultuur de maatschappelijke cohesie versterkt en we moeten daar ook durven op inzetten. Cultuur is geen wondermiddel, maar een samenleving die cultuur onderschat is ten dode opgeschreven.

Sociale polarisering een halt toeroepen is geen overbodige luxe. Volgens recent onderzoek van docenten van de KUL zou één op vier jongvolwassenen in Vlaanderen ‘migranten’ als onbetrouwbaar beschouwen, twee op de vijf zien migranten zelfs als een culturele bedreiging. Deze perceptie is beangstigend en een democratisch land onwaardig. Ik ben ervan overtuigd dat een gebrek aan cultuur de communicatie  verarmt en een land kan lamleggen.

Ik ben uw kandidaat

Ik probeer al jaren langs de zijlijn te werken aan mijn levenswerk ‘mens en cultuur’, maar mijn invloed is te beperkt. Ik ben hoe langer hoe meer van mening dat ik pas van grote betekenis kan zijn als ik binnen het beleidsapparaat aan de slag ga. Dit inzicht werd bevestigd tijdens mijn lezingen en performances  in het Vlaams en in het Europees parlement waarin ik mijn bedenkingen over het cultuurbeleid in Vlaanderen meedeelde. Tijdens die lezingen gaf ik mee dat vele geradicaliseerde, onwetende, gefrustreerde jongeren én ouderen er vandaag beter aan toe zouden zijn met een beter afgestemd cultuurbeleid.

Mijn collega’s wezen mij terecht : ‘Het is makkelijk om kritiek te leveren langs de zijlijn! Doe het dan zelf!’ Wel, vandaag wil ik niet langer toekijken hoe die groep, de straks verloren generaties, stelselmatig toeneemt.

Ik kan het niet aanzien dat we de kans om mensen naar elkaar te laten toegroeien door cultuur te injecteren in een samenleving niet aangrijpen. Ik wil meer dan enkel voorstellingen maken, debatten afschuimen en overal te lande lezingen te geven.

Ik stel mij daarom kandidaat. Niet als minister-president van Vlaanderen, dat zou getuigen van overmoed. Ik hou het bij mijn kandidaatstelling op de functie van minister van Cultuur. Ik ben tot heel veel bereid, zelfs tot de opoffering van mijn artistieke carrière. Iets wat mij zwaar zal vallen, ons gezelschap heeft net de officiële toekenning van haar structurele subsidie ontvangen, ik ben volgaarne docent in het hogere kunstonderwijs en ik heb net mijn doctoraat behaald. Maar soms moet je in de spiegel kijken en zeggen: de ernst en de noodzaak zijn te belangrijk. Dit moet ik doen. Ik wil de samenleving warmer en mooier maken.

Ben ik de geschikte kandidaat?

Beste democratische partijvoorzitters, ik heb best wel goede troeven. Troeven die mijn voorhangers ondanks hun andere kwaliteiten, niet hadden. Talenten en eigenschappen die ons land momenteel nodig heeft. Ik som er enkele op.

Ten eerste is het in Vlaanderen nooit gezien dat iemand uit de culturele sector minister van Cultuur wordt. De vraag is : Waarom is dit nooit gebeurd?  Waarom is nooit eerder een expert ingeschakeld? Om maar een voorbeeld te geven: theaterschrijver Vaclav Havel werd - niet eens minister - zelfs president van Tsjechië Je kan argumenteren dat iemand uit de culturele wereld partijdig zou zijn, maar dat is niet zo: ik verlaat de kunstensector voor een hoger ideaal.

Ten tweede. U als volksvertegenwoordiger weet als geen ander dat goede artistieke culturele impulsen een samenleving in beweging kan brengen,. Ik heb mijn huiswerk gedaan. Tijdens mijn doctoraat deed ik onderzoek over wat een goed cultuurbeleid kan teweegbrengen. Ik werkte samen met kunst- en cultuurhuizen en ging in debat met verschillende lagen van de bevolking,met binnen – en buitenlandse religieuze en etnische groepen. Nogmaals moest ik constateren dat de kracht van kunst en cultuur immens sterk is. Sociaal, emotioneel, relationeel, intellectueel, you name it.

Ik heb het over cultuur als actieve en niet zozeer passieve beleving. Kunst en cultuur kan strategieën aanbrengen binnen alle bovengenoemde sectoren van de samenleving. Het vaak kortzichtige, oppositionele binair denken verlamt veel mogelijkheden. Met mijn opgedane kennis ben ik ervan overtuigd dat cultuur, meer dan nu het geval is, zichzelf kan overstijgen en een maatschappij kan inspireren en innoveren. Mijn einddoel is een werkelijk dialoog te bewerkstelligen teneinde het vertrouwen te herstellen. Wie kan dit beter dan iemand uit de culturele sector die ‘het spel’ beheerst?

Ten derde. Ik ben onafhankelijk, ik heb geen partijkaart op zak. Die onafhankelijke positie is doelbewust. Links en rechts, en evengoed politiek en kunst, moeten zich kunnen vinden in het wegwerken van de sociale kloof en het stimuleren van de dialoog. Alleen op die manier kan ons land , onze regio, competitief zijn en blijven binnen het huidige economische klimaat. U zou mij kunnen verwijten dat ik naïef ben en dat ik mij er niet van bewust ben dat die (culturele) communicatie zich buiten of boven de socio-economische en politiek-ideologische context afspeelt. Wel, ik ben er mij wel degelijk van bewust en net daarom ben ik grenzeloos gemotiveerd om een beleid te voeren dat het Algemeen Belang dient, van elke inwoner van dit land waar ik zo van hou.

Ten vierde. U vraagt zich af waarom u deze open sollicitatiebrief schrijf. Ik wil de burger van dit land duidelijkheid geven over welke minister van Cultuur ze straks voorgeschoteld krijgt. Dit is nieuw, maar die openheid versterkt wel de band tussen de politiek en de burger, toch ook uw bezorgdheid.

Ten vijfde. Ik wil mijn verantwoordelijkheid nemen. Het zou getuigen van een ongekende hypocrisie als we verder negeren dat het negativisme en radicalisme heerst over onze (multi)culturele samenleving. De conclusies van de talrijke studies en experten zijn legio:  ‘Het integratie- en migratiebeleid lukt maar niet’. Hier kan en moet cultuur nieuwe omgangsvormen introduceren. mensen elkaar doen ontmoeten, vooroordelen en machtsonevenwichten neerhalen. Dát is volgens mij de ethische en esthetische uitdaging van cultuur.

De onherroepelijke start

Geïnspireerd op de Zuid-Afrikaanse waarheidscommissie, maar wetende dat hier geen burgeroorlog of genocide plaatsvond, moeten wij allen samen een impasse doorbreken om het vertrouwen te herstellen tussen de diverse sociale groepen in onze samenleving.

Om het jarenlange rondjes te draaien te doorbreken stel ik voor om waarheidscommissies te installeren op lokaal, gemeenschaps- en regionaal niveau. Commissies die ons cultuurbeleid grondig screenen en analyseren, die de hartslag van de burger leren kennen. Commissies die nieuwe afgestemde initiatieven in de steigers zetten. Commissies die als doel hebben om mensen dichter bij elkaar te brengen.

Deze commissies worden voorgezeten door een gezaghebbende figuur, maken een rapport op en moeten drie vragen belichten:

1. Een vraag over het verleden : Hoe functioneerde ons (inter)cultureel beleid?
    
2. Een vraag uit het heden : Wat is de erfenis van het beleid?
    
3. Een vraag naar de toekomst toe : Wat kunnen de commissies ons aanreiken?

Hier wil ik mij graag laten inspireren door terechte vraagstellingen van mijn collega Carl Gydé (Kunstencentrum Campo)

Zijn de belangen van de cultuurliefhebber en kunstenaars volkomen veilig in de handen van zijn vertegenwoordigers? Zijn onze cultuurinstituten niet teveel met zichzelf bezig, waardoor ze hun ware bestaansreden uit het oog verliezen? Waar is het strijdbare, de dynamiek, het solidaire, de verbondenheid, het vrije en het vranke van onze cultuurhuizen? 

De commissies dienen vijf verschillende waarheden aan te snijden: de feitelijke, de subjectieve, de intersubjectieve (de dialoog) en de genezende waarheid (de catharsis). Hierbij kan kunst nog eens een performatieve waarheid aan toevoegen.

Uit de vele antwoorden verzamelen we doelgerichte (inter)culturele  actiepunten om een goed cultuurbeleid te voeren. Dan pas, beste democratische partijvoorzitters, zal de nieuwe slogan van de Vlaamse regering: ‘Verbeelding werkt’ écht werken en zal hij de burgers in dit land, mijn land, niet hol in de oren klinken maar effectief mensen bijeenbrengen en voeding geven aan onze verbeelding. Een verbeelding die we nodig hebben in alle lagen van de samenleving en in alle sectoren van onze maatschappij.

Hoogachtend,

Chokri Ben Chikha

Kandidaat-minister van Cultuur