De Waarheidscommissie
In 2018 viert Brussel de zestigste verjaardag van Expo ’58, de wereldtentoonstelling die in 1958 meer dan veertig miljoen bezoekers naar de voet van het Atomium lokte. Bovendien opent het AfricaMuseum in Tervuren in december opnieuw zijn deuren. Redenen genoeg voor Action Zoo Humain om De Waarheidscommissie opnieuw op te voeren, deze keer in het unieke kader van de Belgische Senaat in Brussel.
De Waarheidscommissie
In De Waarheidscommissie stelt Action Zoo Humain zich luidop de vraag of vele maatschappelijke discussies vandaag hun oorsprong niet kennen in een specifiek hoofdstuk van de Belgische koloniale geschiedenis: de tentoonstelling van 'exoten' tijdens de wereldexpo’s.
Vlaanderen en België waren tot een eeuw geleden kampioen in het tentoonstellen van exoten als in een dierentuin voor miljoenen bezoekers. Denk maar aan de 144 Congolezen in Antwerpen (1894), de 270 Congolezen in Brussel (1897) of de 128 Senegalezen en 60 Filipijnen tijdens de wereldtentoonstelling in Gent (1913) die letterlijk of imaginair in een kooi geplaatst werden. De tol van die tentoonstellingen was hoog: meerdere tentoongestelde mensen lieten daarbij het leven. De expositie van 'exoten' kaderde binnen een algemeen racistisch discours dat zich ook in de rest van Europa verspreidde. Bovendien werd aan dat discours bijgedragen door de overheid, de katholieke kerk, academici en kunstenaars.
De Waarheidscommissie combineert dans, theater en getuigenissen tot een bijzondere belevenis en gaat na in hoeverre de zoo humain vandaag nog steeds het maatschappelijke denken beïnvloedt. Herbeleef deze historische gebeurtenis en verplaats je in de gevoelswereld van de organisatoren, tentoongestelde volkeren en leergierige bezoekers. Woon zelf hun getuigenissen in woord, dans en muziek bij. De Waarheidscommissie was al te zien in Gent (2013), Kaapstad (2014), Antwerpen (2016) en Mechelen (2017).
De Waarheidscommissie in de Belgische Senaat in Brussel (2018)
Zijn de littekens van de Belgische koloniale geschiedenis vandaag nog altijd zichtbaar in onze hoofdstad? Groeit de situatie in het Maximiliaanpark stilaan uit tot een nieuwe menselijke dierentuin? Aan wie behoren de kunstwerken in het AfricaMuseum nu eigenlijk toe? Is de zoo humain zestig jaar na Expo ‘58 weer levendiger dan ooit? Met Annemie Neyts als voorzitter gaat een commissie van kunstenaars, historici, wetenschappers en getuigen in de Belgische Senaat op zoek naar De Waarheid.
Zowel tijdens de Brusselse wereldtentoonstelling van 1897 als op Expo ’58 werden Congolezen uit Belgisch-Congo en andere Afrikanen opgevoerd in namaakdorpen om als levende attracties het publiek te vermaken. Ze speelden er ‘authentieke’ rituelen na, terwijl het blanke publiek toekeek.
Terwijl het Brusselse straatbeeld vandaag steeds kleurrijker wordt, raken debatten over migratie en racisme oververhit. Zestig jaar na Expo ’58 staan we in het Noordstation en het Maximiliaanpark opnieuw met grote ogen naar de ander te kijken. Kijken we vandaag met andere ogen naar de vluchtelingen en migranten op onze straten dan hoe de Brusselaars van 1958 naar de tentoongestelde Congolezen keken? Zijn het fenomeen van de zoo humain en het mechanisme van stereotiepe beeldvorming dat ermee gepaard gaat nog altijd actueel? Is de zoo humain binnengedrongen in onze dagelijkse realiteit?
In december 2018 voert Action Zoo Humain opnieuw een artistiek onderzoek naar de tentoonstelling van mensen op de wereldexpo’s uit het verleden. Waren de exotische dorpen mensonterend en racistisch of juist het toonbeeld van culturele uitwisseling? Neem plaats in de plenaire zittingszaal van de Senaat en ga samen met ons op zoek naar De Waarheid.
De Waarheidscommissie in de Belgische Senaat wordt mogelijk gemaakt dankzij de steun van de Vrienden van De Waarheid.
BEDANKT Marjolijn de Vries, Casper de Vries, Ann Van Vaerenberg, Michiel Van Poucke, Sabien Vandewalle, Silke Vanbeselaere, Suzy Vanderbiesen, Katrijn D'hamers, Anne-Marie Segers, Bjorn Maes, Camille Bourgeus, Babs Verblackt, Bernard Lentulus, Katarzyna Ruchel-Stockmans, Guido Stockmans, Marco van Leeuwen, Marte, Charlotte De Ro, Eric Gysel, Ingeborg Vermeyen, Vormingplus Citizenne, Hand in Hand tegen racisme, Muntpunt, Brands & Stories
In wisschen hutten toonden de zwarten aan de bezoekers het typische leven hunner negerij en leverden zich niet alleen over aan zeer pittoreske dansen en duikelingen, maar ook aan hun eigenaardig handwerk.
- Guldenboek der Wereldtentoonstelling Antwerpen, 1930
Credits
De Waarheidscommissie Brussel (2018)
VAN EN MET Gia Abrassart, prof. dr. Kevin Absillis (UA), prof. dr. Zana Aziza Etambala (KMMA), dr. Bambi Ceuppens (KMMA), Chokri Ben Chikha, Sanderijn Helsen, Chantal Loïal, Nabil Mallat, Starlette Mathata-Mathas, Moussa N’Diaye, Annemie Neyts, Dahlia Pessemiers-Benamar, Marijke Pinoy, Christophe Vekeman ONDER LEIDING VAN Chokri Ben Chikha REGIE Chokri & Zouzou Ben Chikha PRODUCTIELEIDING Sietske de Vries TECHNIEK Niels Ieven PRODUCTIE Action Zoo Humain COPRODUCTIE KASK/School of Arts/HoGent PARTNERS Belgische Senaat, BELvue museum, DeMens.nu, Koninklijk Instituut voor Midden-Afrika (KMMA), Muntpunt, NTGent MET DANK AAN Bert Anciaux, dr. Karel Arnaut (KU Leuven), Koen Augustijnen, dr. Véronique Clette-Gakuba (ULB), dr. Maarten Couttenier (KMMA), prof. dr. Idesbald Goddeeris (KU Leuven) MET DE STEUN VAN Vlaamse overheid
De Waarheidscommissie Antwerpen (2016) & Mechelen (2017)
VAN EN MET Chokri & Zouzou Ben Chikha, Dahlia Pessemiers-Benamar, Marijke Pinoy, Mourade Zeguendi, prof. em. Herman Balthazar, Chantal Loïal, Ilse Mariën, Moussa N'Diaye, Omar Ba, Tom Lanoye/Eric Kempeneers, dr. Zana Aziza Etambala (Koninklijk Instituut voor Midden-Afrika), prof. dr. Henk De Smaele (UA), prof. dr. Kevin Absillis (UA), Starlette Mathata-Mathas, Koen Augustijnen ONDER LEIDING VAN Chokri Ben Chikha REGIE Chokri & Zouzou Ben Chikha PRODUCTIE Action Zoo Humain COPRODUCTIE KC Vooruit, KASK/School of Arts/Hogent PARTNERS Cultuur District Antwerpen, ccBe, Kultuurfaktorij Monty, Mestizo Arts Festival, Arenberg MET DE STEUN VAN Vlaamse Overheid, Stad Antwerpen
De Waarheidscommissie Kaapstad (2014)
VAN EN MET Tom Lanoye, prof. em. Herman Balthazar, Chokri & Zouzou Ben Chikha, Marijke Pinoy, Mourade Zeguendi, Chantal Loïal, Ilse Mariën, Annelies Verdoolaege (UGent), Josiane Kimbaut, Michael Olabode- Myslop Owa, Christopher Kudyahakuda Dirwe PRODUCTIE Action Zoo Humain COPRODUCTIE KC Vooruit, KASK/School of Arts/Hogent PARTNER University of the Western Cape MET DE STEUN VAN Vlaamse Overheid, Provincie Oost-Vlaanderen, Stad Gent, Universiteit Gent, Afrikaans Platform, Regie der Gebouwen, Liga Voor Mensenrechten
De Waarheidscommissie Gent (2013)
VAN EN MET prof. em. Herman Balthazar, Johan Braeckman (UGent), Youssou N'Dour (o.v.), Marijke Pinoy, Chokri & Zouzou Ben Chikha, Maimouna Diao, Kardinaal Danneels (o.v.), Mourade Zeguendi, Minister Bourgeois (o.v.), Ousmane N'Diaye, Koen Augustijnen, Ilse Mariën, Ben Benaouisse, Evelien Jonckheere (UGent), Moussa Nambé N'Diaye, Chantal Loial, Herwig Deweerdt (Cyriel Buysse Genootschap), Studenten KASK, Omar Ba (Afrikaans Platform), Annelies Verdoolaege (UGent) COPRODUCTIE KC Vooruit, KASK/School of Arts/Hogent IN SAMENWERKING MET De Centrale, les ballets C de la B en CAMPO MET DE STEUN VAN De Vlaamse Overheid, Provincie Oost-Vlaanderen, Stad Gent, Universiteit Gent, Afrikaans Platform, Regie der Gebouwen, Liga Voor Mensenrechten
De Waarheidscommissie, Gent (2013)
In de pers
"Het is 60 jaar geleden dat Congolezen en andere Afrikanen tijdens Expo ’58 werden opgevoerd in een namaakdorp om het publiek te vermaken. Daarvoor biedt Brussels burgemeester Close (PS) nu zijn excuses aan. 'Er moet meer aandacht komen voor het kolonisatieverleden in het onderwijs.'"
"Meer dan 500 toeschouwers in de Senaat hebben gestemd over vijf beleidsaanbevelingen voor de verwerking van het Belgische koloniale verleden."